आरोग्य

IVF treatment in Marathi – आय व्ही एफ प्रक्रिया, खर्च, दुष्परिणाम (संपूर्ण माहिती)

IVF treatment in marathi

Table of Contents

आई होण्याची भावना प्रत्येक स्त्रीसाठी खूप खास असते. असे मानले जाते की जेव्हा एखादी स्त्री आई बनते तेव्हा तिच्यासाठी ते नवीन जीवन असते. पण काही कारणास्तव एखादी स्त्री आई होऊ शकली नाही तर ती तिच्यासाठी एक कमतरता आहे.

स्त्री माता न होण्यामागे अनेक कारणे असू शकतात, त्यातील एक कारण म्हणजे वंध्यत्व. काही वर्षांपूर्वी जर एखादी स्त्री आई होऊ शकली नाही तर ती तिच्यासाठी मोठी समस्या होती. पण आज काळ बदलला आहे. वैद्यकीय क्षेत्राने खूप प्रगती केली आहे आणि आता अशा अनेक उपचार पद्धती महिलांसाठी उपलब्ध आहेत, ज्यामुळे वंध्यत्व सहजपणे दूर होऊ शकते. यापैकी एक नाव आहे IVF म्हणजेच इन विट्रो फर्टिलायझेशन. आज, या उपचारांच्या मदतीने, जोडपे सहजपणे पालक बनू शकतात आणि त्यांना त्यांच्या आयुष्यात मूल झाल्याचा आनंद अनुभवता येतो.

आयव्हीएफचा इतिहास – History IVF in Marathi

IVF treatment in Marathi  – इन विट्रो फर्टिलायझेशन उपचाराला आयव्हीएफ उपचार म्हणतात. पूर्वी ते ‘टेस्ट-ट्यूब बेबी’ म्हणून ओळखले जायचे. ही प्रक्रिया प्रथम 1978 मध्ये इंग्लंडमध्ये वापरली गेली. IVF उपचारामध्ये प्रयोगशाळेत विशिष्ट नियंत्रित परिस्थितीत स्त्रीचे एग्ग्ज आणि पुरुषाचे शुक्राणू यांचे मिश्रण केले जाते आणि संयोजनातून भ्रूण तयार झाल्यावर तो परत स्त्रीच्या गर्भाशयात ठेवला जातो.

जरी IVF ही एक जटिल आणि महाग प्रक्रिया असली तरी, ही प्रक्रिया बऱ्याच काळापासून गर्भधारणेचा प्रयत्न करत असलेल्या किंवा इतर प्रजनन उपचारांमध्ये अयशस्वी झालेल्या जोडप्यांसाठी खूप उपयुक्त आहे.

सहाय्यक पुनरुत्पादक तंत्रज्ञानामध्ये IVF चे महत्त्व

वंध्यत्वावर उपचार करण्यासाठी सहाय्यक पुनरुत्पादक तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो म्हणजेच ते अशा उपचारांचा संदर्भ देते जे लोकांना गर्भधारणा साध्य करण्यात मदत करतात. यात प्रजनन उपचारांचा समावेश आहे जे स्त्रीचे एग्ग्ज आणि एक शुक्राणू दोन्ही हाताळतात. एआरटीचा सर्वात सामान्य प्रकार म्हणजे इन विट्रो फर्टिलायझेशन (आयव्हीएफ).

इतरही अनेक प्रकारचे उपचार आहेत ज्यात समाविष्ट आहे- ओव्हुलेशन इंडक्शन (IO) म्हणजे औषधाद्वारे अंडाशयांना उत्तेजन देणे, गर्भधारणेच्या वेळी स्त्रीच्या गर्भाशयात किंवा गर्भाशय ग्रीवामध्ये कृत्रिम गर्भाधान (एआय) किंवा गर्भाशयात जाणूनबुजून शुक्राणूंचा समावेश करणे, गेमेट इंट्राफॅलोपियन ट्रान्सफर (GIFT) ही IVF ची अधिक नैसर्गिक आवृत्ती म्हणून लाँच करण्यात आली होती, जिथे एगग्स स्त्रीच्या अंडाशयातून काढून टाकली जातात आणि पुरुषाच्या शुक्राणूसह फॅलोपियन ट्यूब म्हणजेच  गर्भनलिका मध्ये ठेवली जातात, इंट्रासाइटोप्लाज्मिक स्पर्म इंजेक्शन (ICSI) एक इन विट्रो प्रीइम्प्लांटेशन अनुवांशिक निदान आहे ( PGD) ही इन विट्रो फर्टिलायझेशन प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये शुक्राणू थेट एग मध्ये इंजेक्ट केला जातो.

IVF ची प्रक्रिया – Process of IVF

IVF treatment in Marathi  -आतापर्यन्त आपण IVF  प्रक्रियेचा इतिहास जाणून घेतला आता आपण आयव्हीएफ कसे केले जाते याबद्दल जाणून घेऊ, आयव्हीएफ उपचार करण्यापूर्वी, आपण या उपचारासाठी योग्य आहात की नाही याबद्दल तज्ञ डॉक्टरांचा सल्ला नक्की घ्या. तुमचा वैद्यकीय इतिहास, तुमचे आरोग्य इत्यादी जाणून घेतल्यानंतर तुम्ही IVF करून घ्यायचे की नाही हे डॉक्टर तुम्हाला सांगू शकतात.

IVF तंत्रज्ञानाची संपूर्ण प्रक्रिया अनेक टप्प्यांमध्ये पूर्ण केली जाते ज्यामध्ये ओवेरियन स्टिमुलेशन, एग पुनर्प्राप्त करणे, पुरुष शुक्राणूंचे संकलन, गर्भाधान आणि स्त्रीच्या गर्भाशयात गर्भाची स्थापना यांचा समावेश आहे. IVF उपचाराच्या एका चक्राला सुमारे 2 ते 3 आठवडे लागू शकतात आणि त्यासाठी एकापेक्षा जास्त चक्राची आवश्यकता असू शकते.

ओवेरियन स्टिमुलेशन (ovarian stimulation)

जर तुम्ही IVF उपचारादरम्यान तुमचे स्वतःचे एग वापरत असाल, तर तुमच्या अंडाशयांना प्रक्रियेच्या सुरुवातीला जास्त एग निर्माण करण्यासाठी उत्तेजन दिले जाते, ज्यासाठी डॉक्टर कृत्रिम संप्रेरकांसह उपचार सुरू करतात.

एकापेक्षा जास्त एग आवश्यक असतात कारण काही एग फर्टिलाइजेशन नंतर सामान्यपणे विकसित होत नाहीत. या प्रक्रियेमध्ये अनेक चाचण्या कराव्या लागतात ज्यामुळे समझेल कि कोणती औषधे कधी आणि कोणत्या वेळी वापरायची आहेत.

सर्वसाधारणपणे, आप्ण एग देण्याआधी सुमारे 2 आठवडे ओवेरियन स्टिमुलेशन उत्तेजित होणे आवश्यक आहे. तुमची एग कधी घेतली जाऊ शकतात हे सांगण्यासाठी, डॉक्टर रक्त तपासणी, अल्ट्रासाऊंड इ. चाचण्या देखील करू शकतात.

अंडाशयातून अंडी काढून टाकणे – Egg retrieval

स्त्रीच्या ओव्हुलेशन प्रक्रियेच्या 34 ते 36 तासांनंतरच अंडाशयातून एग काढून टाकण्याची प्रक्रिया सुरू होते. ही प्रक्रिया डॉक्टरांच्या क्लिनिकमध्ये देखील केली जाऊ शकते.

यावेळी, तुम्हाला बेशुद्ध केले जाते आणि ट्रान्सव्हॅजिनल अल्ट्रासाऊंडच्या मदतीने, स्त्री च्या  योनीमध्ये एक अतिशय पातळ सुई च्या आधारे एग काढून टाकले जाते. जे एग निरोगी आणि परिपक्व आहेत तेच केवळ शुक्राणूंमध्ये मिसळले  जातात.

शुक्राणूंचा संग्रह – Sperm Collection

यामध्ये हस्तमैथुनाच्या मदतीने, शुक्राणू IVF प्रक्रियेसाठी डॉक्टरांना दिले जातात. प्रक्रियेनंतर, डॉक्टर शुक्राणूंना शुक्राणू द्रवपदार्थापासून वेगळे करतात.

गर्भाधान – Fertilization

ही प्रक्रिया सहसा दोन पद्धती वापरून केली जाऊ शकते:

पारंपारिक रेतन – पारंपारिक रेतन दरम्यान, एग आणि शुक्राणू मिसळले जातात आणि उष्मायन केले जातात.

इंट्रा सायटो प्लाझ्मिक स्पर्म इंजेक्शन – यामध्ये निरोगी शुक्राणू एग मध्ये इंजेक्ट केले जातात. जेव्हा शुक्राणूंची गुणवत्ता किंवा संख्या योग्य नसते किंवा पहिल्या चक्रादरम्यान गर्भाधान अयशस्वी होते तेव्हा हि पद्धत वापरली जाते जाते.

गर्भाशयात भ्रूण हस्तांतरण – Embryo Transfer in the Womb

ही प्रक्रिया IVF डॉक्टर त्यांच्या क्लिनिकमध्ये करतात आणि सुमारे 2 ते 5 दिवसांनी केली जाते. तुम्हाला सौम्य वेदनाशामक औषध देखील दिले जाऊ शकते. ही प्रक्रिया सहसा वेदनारहित असते परंतु थोडीशी क्रॅम्पिंग जाणवू शकते.

त्यानंतर डॉक्टर कॅथेटरने भ्रूण तुमच्या गर्भाशयात ठेवतात. या प्रक्रियेनंतर, आपण आपल्या दैनंदिन दिनचर्यामध्ये परत येऊ शकता.

IVF चे यश दर – Success rates of IVF in Marathi

जेव्हा जेव्हा एखादे जोडपे बराच वेळ प्रयत्न करूनही नैसर्गिकरित्या गर्भधारणा करू शकत नाही तेव्हा त्यांच्या मनात पहिली गोष्ट येते ती म्हणजे IVF म्हणजेच इन-व्हिट्रो फर्टिलायझेशन. ही प्रक्रिया जगभर खूप प्रसिद्ध होत आहे, पण IVF करण्याचा निर्णय उत्साहवर्धक आहे आणि थोडासा  घाबरवणाराही आहे.

याचे कारण असे की एकीकडे तुम्ही मूल होण्याचे तुमचे स्वप्न पूर्ण करण्याच्या जवळ आहात आणि दुसरीकडे तुम्हाला हे माहित नाही की ते कार्य करेल की नाही कारण IVF 100% यशस्वी होईलच असे नाही.

IVF प्रक्रिया 100% यशस्वी आहे, ही गोष्ट पूर्णपणे एक भ्रम आहे. 37 वर्षांवरील महिलांसाठी IVF यशाचा दर 15 ते 20 टक्के आहे, तर 30 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या महिलांसाठी तो 55-60 टक्के आहे.

IVF उपचार यश दर प्रभावित करणारे घटक – Factors Affecting IVF Treatment Success Rate

आईचे वय – Age of  Mother

IVF च्या स्वरूपात वंध्यत्व उपचाराचा विचार करणार्‍या स्त्रियांना विचारण्यात आलेला पहिला प्रश्न म्हणजे “तुमचे वय किती आहे?”.कारण वयानुसार आयव्हीएफचा यशाचा दर कमी होताना दिसतो.

खरं तर, 24 ते 34 वयोगटातील महिलांमध्ये सर्वाधिक 32 टक्के आयव्हीएफ यशाचा दर आहे कारण या वयात महिला सर्वाधिक प्रजननक्षम असतात. दुसरीकडे, जेव्हा एखादी स्त्री वयाच्या 40 व्या वर्षी पोहोचते तेव्हा तिच्या यशाचा दर सुमारे 11.5% पर्यंत घसरतो.

म्हणून, आयव्हीएफ प्रक्रियेदरम्यान स्त्री जितकी वयाने लहान असेल तितकी ही प्रक्रिया यशस्वी होण्याची शक्यता जास्त असते.

मागील गर्भधारणा – Past Pregnancy

जर तुम्ही याआधी गरोदर असाल आणि तुम्हाला मूल झाले असेल, एकतर सहाय्यक प्रजनन तंत्रज्ञानासह किंवा त्याशिवाय, IVF मुळे तुमची पुन्हा गर्भवती होण्याची शक्यता वाढू शकते. दुसरीकडे, जर तुम्हाला यापूर्वी गर्भपात झाला असेल, तर याचा तुमच्या सध्याच्या IVF प्रक्रियेवरही परिणाम होऊ शकतो.

प्रजनन समस्यांचे प्रकार – Types of Fertility

प्रजनन समस्या जसे की फॅलोपियन ट्यूबमध्ये अडथळा किंवा नुकसान, ओव्हुलेशनमध्ये समस्या किंवा पुरुषांशी संबंधित समस्या आयव्हीएफ प्रक्रियेवर परिणाम करू शकतात. या प्रकरणात, यशाची शक्यता सुधारण्यासाठी अतिरिक्त पुनरुत्पादक तंत्रांची आवश्यकता असू शकते.

एग गुणवत्ता – Egg Quality

महिलांचे वय आणि इतर अनेक कारणांमुळे एग च्या गुणवत्तेवर परिणाम होतो तेव्हा आयव्हीएफ दरम्यान डोनर एग वापरले जातात. अशा परिस्थितीत, स्वतःचे एग वापरण्यापेक्षा डोनर च्या एग चा वापर केल्यास आयव्हीएफ यशस्वी होण्याची शक्यता जास्त असते. असे करण्यामागचे कारण म्हणजे एग गुणवत्ता.

जीवनशैली – Lifestyle

निरोगी जीवनशैली जगणे गर्भासाठी एक समृद्ध वातावरण तयार करते.आयव्हीएफ सुरू होण्यापूर्वी किमान तीन महिने आधी धूम्रपान आणि मद्यपान बंद केले पाहिजे. धुम्रपान न करणाऱ्यांपेक्षा धूम्रपान करणाऱ्यांना यश मिळण्याची शक्यता 50% कमी असते.

IVF च्या यशाचा दर वाढवण्यासाठी निरोगी वजन राखणे देखील महत्त्वाचे आहे अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की जास्त वजन IVF च्या यशाच्या दरावर परिणाम करू शकते. लठ्ठपणाचा स्त्रीच्या मासिक पाळी आणि ओव्हुलेशनवर परिणाम होऊ शकतो. एवढेच नाही तर लठ्ठपणामुळे बाळाला नऊ महिने पोटात ठेवणेही कठीण होऊ शकते.

IVF चे दुष्परिणाम – Side Effect of IVF Treatment in Marathi

​एक्‍टोपिक प्रेगनेंसी

IVF मध्ये, गर्भ थेट गर्भाशयाच्या आत ठेवला जातो. दुर्मिळ प्रकरणांमध्ये, म्हणजे 2 ते 5 टक्के प्रकरणांमध्ये, एक्टोपिक गर्भधारणा होऊ शकते. जेव्हा गर्भ गर्भाशयाच्या अस्तराला जोडत नाही आणि प्रजनन प्रणालीच्या इतर भागांमध्ये विकसित होतो, तेव्हा त्याला एक्टोपिक गर्भधारणा म्हणतात.

अकाली जन्म – Premature Birth

काही दुर्मिळ प्रकरणांमध्ये, IVF ने गर्भवती झालेली स्त्री नऊ महिन्यांपूर्वी बाळाला जन्म देऊ शकते. बाळाचे जन्मतः वजन कमी असू शकते. नऊ महिन्यांपूर्वी प्रसूती, म्हणजे अकाली प्रसूतीमुळे बाळाच्या आरोग्यासाठी अनेक समस्या उद्भवू शकतात.

मानसिक आणि शारीरिक ताण – mental and physical Stress

IVF सारख्या प्रजनन उपचारांमुळे महिलांवर खूप शारीरिक आणि मानसिक ताण येतो. उपचारासाठी हार्मोन्सची इंजेक्शन्स दिली जातात, ज्यामुळे शरीरावर खूप दबाव आणि ताण येतो. हे उपचार जोडप्यांना भावनिकदृष्ट्या देखील खूप कठीण आहे.

एकाधिक गर्भधारणा – Multiple Pregnancy

IVF मुले एकापेक्षा जास्त मुले होऊ शकतात. IVF मुळे जुळे किंवा तिले सुद्धा होऊ शकतात. एकापेक्षा जास्त जन्मांमुळे अनेक गुंतागुंत होऊ शकतात आणि गर्भधारणेतही धोका असतो.

गर्भपात – Miscarriage

गर्भपाताचा IVF उपचाराशी संबंध असल्याबाबत कोणताही पुरावा नसला तरी, तरीही गर्भधारणेच्या सुरुवातीच्या महिन्यांत गर्भपात होण्याचा धोका असतो. गर्भपात होण्याची शक्यता देखील आईच्या वयावर अवलंबून असते.

एग पुनर्प्राप्तीचे दुष्परिणाम – Egg retrieval side Effects

या प्रक्रियेत अंडाशयातून एग काढून त्यःचे फलित केल्यानंतर गर्भ गर्भाशयात टाकला जातो. यामुळे सौम्य क्रॅम्पिंग, योनीतून स्त्राव, स्तन दुखणे आणि बद्धकोष्ठता होऊ शकते.

100.5 डिग्री फॅरेनहाइटपेक्षा जास्त ताप, ओटीपोटात तीव्र वेदना, लघवी होणे किंवा जास्त रक्तस्त्राव यांसारखी गंभीर लक्षणे आढळल्यास डॉक्टरांना भेटा. हे दुष्परिणाम दुर्मिळ असले तरी IVF नंतर संसर्ग आणि इतर गुंतागुंत होण्याची शक्यता असते.

औषध नुकसान – Side Effect of Medicines

हार्मोनल इंजेक्शन्समुळे साइड इफेक्ट्स होऊ शकतात जसे की इंजेक्शन च्या जागेवर दुखणे, मूड बदलणे, योनीतून कोरडेपणा, सूज येणे, स्तन दुखणे, डोकेदुखी, वजन वाढणे, मळमळ, चक्कर येणे, रक्तस्त्राव, थकवा, झोपेचा त्रास आणि पुरळ. इत्यादी साइड इफेक्ट्स दिसू शकतात.

भारतात IVF उपचारांची किंमत – Cost of IVF treatment in India

इतर पाश्चात्य देशांच्या तुलनेत, भारतात आयव्हीएफ उपचारांचा खर्च अजूनही परवडणारा आहे. आयव्हीएफ उपचारांची किंमत अनेक घटकांवर अवलंबून असते.

IVF प्रक्रियेचा खर्च वेगवेगळ्या टप्प्यात, IVF पॅकेजेसमध्ये विभागले जाते ज्यामुळे वंध्यत्व उपचार शोधणाऱ्या जोडप्यांना IVF ची किंमत समजण्यास मदत होईल.

IVF मध्ये डिम्बग्रंथि उत्तेजित होणे, एग पुनर्प्राप्ती प्रक्रिया आणि भ्रूण हस्तांतरण यासारख्या प्रक्रियांचा समावेश होतो. प्रत्येक प्रक्रियेची किंमत एकमेकांपेक्षा वेगळी असू शकते आणि त्यात प्रयोगशाळा अभ्यास, अल्ट्रासाऊंड आणि औषधांचा खर्च समाविष्ट आहेच.

भारतात (IVF) ची किंमत अंदाजे INR 80,000 ते INR 2,00,000 आहे. या खर्चामध्ये प्रिस्क्रिप्शन औषधे समाविष्ट नाहीत. IVF प्रक्रिया कशी हाताळली जाते हे तुमच्या डॉक्टरांच्या अनुभवावर, तुमच्या प्रजनन स्थितीवर आणि तुमच्या वैद्यकीय इतिहासावर अवलंबून असते.

IVF सह पुढे जाणाऱ्या इच्छुक जोडप्याने नेहमी चौकशी करावी की IVF उपचार पॅकेजमध्ये प्रजनन क्षमता, रक्त तपासणी, फॉलिक्युलर निरीक्षण आणि अल्ट्रासाऊंडचा खर्च समाविष्ट आहे का नाही. IVF प्रक्रिया सुरू करण्यापूर्वी अशा तपशीलांची चौकशी केल्यास तुमच्या औषधी बिलात बचत होऊ शकते.

आयव्हीएफ उपचारांचा खर्च प्रामुख्याने जोडप्याचे वय, रुग्णाच्या वंध्यत्वामागील कारणे आणि त्यांचा पूर्वीचा वैद्यकीय इतिहास यावर अवलंबून असतो. त्यामुळे व्यक्तीपरत्वे तो बदलतो. IVF उपचाराची योजना करण्यासाठी जोडप्याला स्वतःला भावनिक, शारीरिक आणि आर्थिकदृष्ट्या तयार राहावे लागते.

शहरे IVF उपचाराची सरासरी किंमत (INR मध्ये)
दिल्ली 1,25,000 – 1,50,000
बेंगलूर 1,40,000 – 1,80,000
हैदराबाद 1,40,000 – 1,80,000
चेन्नई 1,40,000 – 1,80,000
कोलकाता 1,40,000 – 1,80,000
पुणे 1,40,000 – 1,80,000
गुडगाँव 1,40,000 – 1,80,000

IVF प्रक्रिया ही प्रजननक्षमता उपचार आहे ज्यामध्ये एग्ग्ज ना शुक्राणूंमध्ये कृत्रिम पद्धतीने मिसळले जाते . ही प्रक्रिया वैद्यकीय प्रयोगशाळेत नियंत्रित परिस्थितीत केली जाते.

ही प्रक्रिया वंध्य जोडपे आणि अशा जोडप्यासाठी उपयुक्त आहे ज्यांना कोणतीही अनुवांशिक समस्या आहे. येथे हे समजून घेणे महत्त्वाचे आहे की IVF प्रक्रिया अशा जोडप्या न साठी आहे जे बऱ्याच काळापासून गर्भधारणेचा प्रयत्न करत आहेत आणि ज्यांच्यासाठी इतर प्रजनन उपचार अयशस्वी झाले आहेत.

लक्षात ठेवा, निरोगी जोडप्यालाही गर्भधारणेसाठी एक वर्ष लागतो. त्यामुळे तुमच्या डॉक्टरांनी तुम्हाला सल्ला दिला तरच IVF चा विचार करा.

हे सुद्धा वाचा,

Menopause Meaning Marathi – रजोनिवृत्ती : लक्षणे, कारणे, उपचार (संपूर्ण माहिती)

काय असते सरोगसी प्रेग्नन्सी? त्यासाठी किती खर्च येतो, मुलाचा जन्म कसा होतो

डोहाळे जेवण संपूर्ण माहिती

या सीआरएल चाचणीनंतरच गर्भधारणा सुरू ठेवायची की गर्भपात करायचा याचा निर्णय घेतला जातो.

Avatar

teamdeeplyquote

About Author

डिपली मराठी - मराठी मध्ये माहिती ! आमचे उद्दीष्ट मराठी ब्लॉगिंगमध्ये मोलाचे योगदान देणे हे आहे. या ब्लॉगवर आपल्याला थोर लोकांचे विचार, महापुरुषांची चरित्रे, आरोग्याशी संबंधित उत्तम माहिती, अभ्यासाशी संबंधित लेख अशी अनेक प्रकारची मनोरंजक माहिती मराठी मध्ये भेटेल.

Leave a comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

डिपली मराठी ब्लॉग मध्ये आपले स्वागत आहे !