Kaizen हा जपानी शब्द आहे ज्याचा मराठी मध्ये अर्थ सतत सुधारणा असा होतो.
Kaizen Meaning in Marathi – मराठी मध्ये kaizen चा अर्थ प्रामुख्याने KAI + ZEN या दोन शब्दांनी बनलेला आहे.
कैझेन म्हणजे काय ? Kaizen in Marathi
Kaizen हा मूळतः जपानी शब्द आहे. म्हणजेच, जपानी व्यवसाय तत्त्वज्ञानातून कैझेन तत्त्वांचा उदय. kaizen शब्दाला विभाजित केल्यास दोन शब्द मिळतात. काई शब्दाचा अर्थ ‘विकास’ आणि झेन शब्दाचा अर्थ ‘चांगल्यासाठी’ असा होतो. Kaizen या शब्दाचा अर्थ सामान्यतः सतत सुधारणा असा होतो.
Kaizen (KAIZEN) ही जपानी संज्ञा दुसऱ्या महायुद्धानंतर प्रथम जपानमधील व्यवसाय सुधारण्यासाठी लागू करण्यात आली होती, तेव्हापासून kaizen जगातील सर्व व्यवसायांमध्ये पसरला आहे. हे सामान्यतः कामाच्या ठिकाणी क्रियाकलापांमध्ये सतत सुधारणा करण्यासाठी व्यवसायात वापरले जाते.
इतिहास आणि विकास
Kaizen ची मुळे दुसऱ्या महायुद्धानंतरच्या काळात शोधली जाऊ शकतात, जेव्हा आर्थिक सुधारणांनी जपानचा ताबा घेतला. टोयोटा मोटर कॉर्पोरेशनने मे 1951 मध्ये क्रिएटिव्ह आयडिया सजेशन सिस्टीम लागू केल्यापासून, बदल आणि नवकल्पनांमुळे टोयोटा कंपनीची उच्च उत्पादन गुणवत्ता आणि कामगार उत्पादकता वाढली.
काइझेनचे जनक म्हणून ओळखले जाणारे, मासाकी इमाई यांनी जागतिक स्तरावर Kaizen: The Key to Japan’s Competitive Success (1986) मध्ये पद्धतशीर व्यवस्थापन पद्धती म्हणून काइझेनची ओळख करून दिली. आज, विविध उद्योगांमधील संस्था त्यांच्या मूळ मूल्यांचा एक भाग म्हणून काइझेनचा अवलंब करतात आणि सिक्स सिग्मा आणि लीन संकल्पनांसह दैनंदिन आधारावर सतत सुधारणा करण्याचा सराव करतात. हे SWOT सारख्या इतर विश्लेषणात्मक फ्रेमवर्कसह देखील वापरले जाते.
Kaizen तंत्र कसे वापरावे
1) Kaizen तंत्र सुरू करण्यापूर्वी, प्रथम तुम्ही कोणतेही एखादे ध्येय निश्चित करा. उदा: रोज व्यायाम करण्याची योजना. आता दररोज व्यायाम करण्याचा वेळ निश्चित करा आणि तो वेळ तुमच्या मोबाईलमध्ये अलार्म म्हणून सेट करा.
२) आता अलार्म वाजल्याबरोबर रोज व्यायामाला सुरुवात करा. लक्षात घेण्यासारखी गोष्ट म्हणजे तुम्हाला फक्त 1 मिनिट व्यायाम करायचा आहे. होय! फक्त एक मिनिट यापेक्षा कमी किंवा जास्त नाही.
3) हे लक्षात ठेवा, दररोज अलार्म वाजल्याबरोबर तुम्हाला सर्व कामे सोडून तुमच्या ठरवलेल्या वेळेवर व्यायाम करावा लागेल. फक्त 1 मिनिट वेळ द्यावा लागेल.
Kaizen चे फायदे, Kaizen उदाहरणे
एका दिवसात 1440 मिनिटे असतात, तुम्हाला फक्त 1 मिनिट काढायचा आहे. जर तुम्हाला दिवसातून एक मिनिटही काढता येत नसेल तर काय बोलावे. तुम्हाला वाटेल की फक्त एक मिनिट काही केल्याने काय फरक पडेल? पण फरक पडतो, नकीच पडतो.
सवय एका दिवसात तयार होत नाही किंवा ती एका दिवसात सोडली जात नाही. सवय बदलण्यासाठी आपण मोठ्या योजना आखतो. धैर्य एकवटतो, परंतु ते कार्य करत नाही. अडचण अशी आहे की सवय बदलण्याची योजना सुरू करताना आपण एका दबावात किंवा तणावात राहतो की आता आपल्याला खूप कष्ट करावे लागतील आणि आपण ते करू शकलो नाही तर?
मनाची खासियत अशी आहे की मनाला कोणत्याही दडपणाखाली ठेवले तर त्यातून सुटका होण्याचा मार्ग नक्कीच सापडतो. Kaizen तुम्हाला या दबावापासून मुक्त ठेवतो. तुम्हाला फार कष्ट करण्याची गरज नाही, फक्त 1 मिनिट घ्या.
जर तुम्ही हा नियम आठवडाभरही चालू ठेवू शकलात तर तुमचा आत्मविश्वास वाढू लागेल. हे खूप महत्त्वाचं आहे. असं म्हणतात की मनाने हरणारे पराभूत होतात, विजय मनाने जिंकला जातो.
तुमचा आत्मविश्वास वाढला की तुमचा उत्साहही वाढेल. हे काम 21 दिवस सतत केल्याने तुमची सवय होईल. यानंतर, 1 मिनिटाचा वेळ 3 मिनिट किंवा 5 मिनिटांपर्यंत वाढवा. पुढील 1-2 आठवडे हा नियम पाळा. तोपर्यंत तुम्हाला या कामाची सवय होईल.
जेव्हा एखादी गोष्ट सवय बनते तेव्हा ती करण्याचा विचार करण्याची गरज नसते. जर तुम्ही ते केले नाही तर असे वाटेल की काही कमतरता आहे, काही रिकामेपणा आहे. चांगल्या कामाची सवय होत नाही असे नाही. Kaizen तंत्र वापरून तर पहा. 60 सेकंदांचा हा छोटासा वेळ तुमचे आयुष्य सहज बदलेल.
हे सुद्धा वाचा –