कवट फळ काय आहे? What is Kapittha or Elephant Apple in Marathi?
Kavat Fruit – वेलीसारखेच, पण त्याहून अधिक टणक आवरण असलेले हे फळ आता क्वचितच पाहायला मिळते. दोन-तीन दशकांपूर्वी कवठ ची झाडे मुबलक प्रमाणात आढळून येत होती, मात्र विकासाच्या नावाखाली बेसुमार वृक्षतोड आणि त्याच्या फळांकडे लोकांचे दुर्लक्ष यामुळे कवठ नामशेष होण्याच्या मार्गावर आहे.
कवठ चे वनस्पति नाव limonia acidissima आहे आणि इंग्रजीत त्याला Wood Apple किंवा Monkey Fruit असे म्हणतात. इंग्रजांनी माकडांना कवठ खाताना पाहिले असावे, असे मानले जाते, म्हणून या फळाला मंकी फ्रूट हे नाव पडले. जगातील काही भागांमध्ये, हे फळ हत्तींचे आवडते खाद्य असल्याने त्याला हत्ती सफरचंद असेही म्हणतात.
कवठ ची झाडे पानझडी असून जंगलातही मोठ्या प्रमाणात आढळतात. उत्तर भारतातील डोंगराळ प्रदेशात कवठची झाडे मुबलक प्रमाणात आहेत. पण लोकसंख्या असलेल्या भागात त्यांची संख्या कमी होत आहे.
कवट फळा ची लागवड प्रथम भारतात झाली परंतु हि वनस्पती आशियातील दक्षिणेकडील भाग, श्रीलंका, थायलंड आणि इतर प्रदेशातही आढळते. हे झाड 30 फुटांपर्यंत वाढू शकते आणि त्याचे फळ 5 – 9 सेमी रुंद असते, या फळाची त्वचा अतिशय कडक असून आतमध्ये तपकिरी लगदा आणि लहान पांढऱ्या बिया असतात.
या फळाचा लगदा तुम्ही कच्चा खाऊ शकता. हे स्वादिष्ट, आरोग्यदायी पेयासाठी नारळाच्या दुधात देखील मिसळले जाऊ शकते. कवठ मुख्यतः पानात वापरला जातो, परंतु आयुर्वेदिक गुणधर्मांमुळे, कवठ फळ रोगांवर देखील उपचार करते. कवठ चे पिकलेले फळ गोड, आम्लयुक्त, गोड, थंड, ज्वरनाशक, रुचकर, ग्रहणक्षम, स्वरयंत्र, उशीरा पचणारे व वीर्य वाढवणारे असते. कवठ चे बीज ग्रहणक्षम व गोड असते परंतु याचे फूल विषारी आहे.
आयुर्वेदामध्ये कवठ च्या गुणधर्मांबद्दल अनेक चांगल्या गोष्टी सांगितल्या आहेत, ज्या तुम्हाला माहित असणे आवश्यक आहे. डायरिया, मूळव्याध, मधुमेह, ल्युकोरिया इत्यादींमध्ये कवठ च्या औषधी गुणधर्माचे फायदे तुम्ही होऊ शकतात. मासिक पाळीचे विकार, त्वचाविकार, ताप, खाज, जळजळ यांवरही तुम्ही कवठ चा फायदा घेऊ शकता.
हे सुद्धा वाचा – ध्यानाचे फायदे, ध्यान कसे करावे संपूर्ण माहिती?
कवठ खाण्याचे फायदे – Kavat Fruit Benefites in Marathi
कवठ च्या औषधी गुणधर्माचा पुरेपूर फायदा घेण्यासाठी येथे कवठ चे फायदे आणि तोटे यांची माहिती अतिशय सोप्या भाषेत लिहिली आहे.
मधुमेह दूर ठेवते
कवठ च्या झाडाच्या खोडात आणि फांद्यामध्ये ‘फेरोनिया गम’ नावाचा डिंक असतो. हा डिंक रक्तातील साखरेचा प्रवाह, स्राव आणि समतोल राखून मधुमेहाशी लढण्यास मदत करतो. हे गोंड इन्सुलिन आणि ग्लुकोजच्या पातळीचे व्यवस्थापन करून मधुमेहाची प्रगती रोखते.
डोळ्यांच्या आजारावर उपचार
कवठच्या औषधी गुणधर्माचा डोळ्यांच्या आजारात फायदा घेता येतो. कवठ च्या पानांच्या रसात समान प्रमाणात मध मिसळून डोळ्यात काजळाप्रमाणे लावल्याने डोळ्यांच्या आजारात याचा फायदा होतो.
हिचकीच्या समस्येत फायदा होतो
कवठ चे औषधी गुणधर्म हिचकीच्या समस्येवर फायदेशीर आहेत. 500 मिलीग्राम पिपळी पावडर आणि मध 5-10 मिली, आवळा आणि 5 मिली कवठ च्या रसात मिसळून याचे सेवन केल्याने गंभीर हिचकीच्या समस्येपासून आराम मिळतो. तसेच कवठची पाने हातात चुरून त्याचा वास घेतल्याने हि हिचकी बरी होते.
किडनी व पोटाच्या आजारा मध्ये उपयुक्त
किडनीच्या आजाराने त्रस्त असलेल्या लोकांना कवठ चे सेवन करण्याचा सल्ला दिला जातो, यात विषारी पदार्थ काढून टाकणारे गुणधर्म आहेत, ज्यामुळे किडनीला अनेक आजारांपासून वाचवता येते.
तसेच यकृताच्या व पोटाच्या समस्या कमी करण्यासाठी सुद्दा कवठ उपयुक्त आहे, त्यात थायमिन आणि रिबोफ्लेविन (दोन्ही यकृताला चालना देण्यासाठी ओळखले जातात) असतात. हे फळ कार्डियाक टॉनिक (हृदयाच्या समस्यांवर टॉनिक) म्हणून देखील काम करते.
पाचन साठी उपयुक्त
कवठ फळ पचनासाठी उत्तम आहे, कारण ते आतड्यात उद्भवणारे हानिकारक कीटक नष्ट करू शकतात जे पचन विकारांवर एक चांगला उपाय आहे.
कवठच्या झाडाच्या खोडात आणि फांद्यामध्ये फेरोनिया गम नावाचा डिंकसारखा पदार्थ असतो जे अतिसार दूर करण्यासाठी उपयुक्त आहे.
पोटात अल्सर किंवा मूळव्याध असलेल्या लोकांसाठी देखील कवठ खाण्याचा सल्ला दिला जातो कारण त्याच्या पानांमध्ये टॅनिन असतात जे जळजळ कमी करण्यासाठी उपयुक्त आहे.
ऊर्जा वाढवण्यास मदत करतात
या फळाच्या औषधी गुणधर्मांमुळे आणि भरपूर पोषक तत्वांमुळे ते तुमची उर्जा वाढवू शकतात, याचे नियमित सेवन केल्याने तुमची चयापचय क्रिया सुधारते आणि तुम्हाला अतिरिक्त ऊर्जा मिळते. अतिरिक्त ऊर्जा मिळविण्यासाठी, तुम्ही उन्हाळ्यात कवठ फळाच्या लगद्यापासून बनवलेला रस सेवन करू शकता हा रस तुम्हाला शीतलता देण्यासोबतच ऊर्जाही देते.
भूक वाढवण्यासाठी उपयुक्त
ज्यांना भूक कमी लागण्याची समस्या आहे त्यांच्यासाठी कवठ चे झाड औषधाचे काम करते. भूक वाढवण्यासाठी कवठ च्या पानांची १ चमचा कोरडी पावडर सेवन करू शकता. भूक वाढवण्यासाठी हे चूर्ण ३ दिवस सेवन करावे.
मूळव्याध मध्ये फायदेशीर
मूळव्याध बरा करण्यासाठीही कवठ उपयुक्त आहे. यात अनेक औषधी गुणधर्म आहेत जे मूळव्याध बरे करतात. याचा रस प्यायल्याने मूळव्याध बरा होतो. यामध्ये भरपूर फायबर असतात, ज्यामुळे पोट सहज साफ होण्यास मदत होते.
उच्च रक्तदाब नियंत्रित ठेवण्यास मदत
ज्यांना उच्च रक्तदाबाची समस्या आहे त्यांच्यासाठी कवठ खूप फायदेशीर आहे. यासाठी तुम्ही १ कप पाणी उकळा आणि त्यात १ चमचा कैठाची कोरडी पाने घाला. चांगले उकळल्यानंतर, ते थंड करा आणि दिवसातून 3 वेळा नियमितपणे सेवन करा. असे केल्याने तुमचा उच्च रक्तदाब नियंत्रित राहण्यास मदत होते.
कवठ खाण्याचे नुकसान
इतर सर्व खाद्यपदार्थांप्रमाणेच कवठ चे सेवन आपल्यासाठी फायदेशीर आहे. मात्र याचे जास्त प्रमाणात सेवन करणे हानिकारक ठरू शकते. त्यामुळे त्याचे जास्त सेवन करणे टाळावे. या फळाचे दुष्परिणाम खालीलप्रमाणे आहेत.
- पिकलेली काथा फळे पचनास जड असतात. त्यामुळे जास्त प्रमाणात सेवन केल्यास अपचन, पोटदुखी आणि गॅस सारख्या समस्या उद्भवू शकतात.
- काही लोकांमध्ये, कवठ चा ओव्हरडोस अतिसंवदेनशीलता चे कारण होऊ शकते.
- तुम्ही एखाद्या विशिष्ट हेतूसाठी औषधे घेत असाल, तर कवठ घेण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
