मराठी महिने आणि त्यांचे महत्व | Marathi Mahine (Maah) Mahatv
भारतात हिंदू दिनदर्शिकेचा वापर प्राचीन काळापासून केला जात आहे. भारतात पंचाग द्वारे तयार केलेले एक हिंदू कॅलेंडर आहे. कालांतराने भारताचे अनेक भाग झाले, ज्यामुळे कॅलेंडरमध्ये सुद्धा अनेक बदल झाले.
प्रत्येक कॅलेंडरमध्ये काही ना काही एक छोटीशी गोष्ट असते जे त्या कॅलेंडर ला वेगळेपण देते, पण सर्व कॅलेंडरमध्ये १२ महिने असतात आणि त्यांची नावे सुद्धा सारखीच असतात. आपल्या मराठी कॅलेंडर मध्ये सुद्धा १२ च महिने आहेत.
मराठी कॅलेंडर सूर्य आणि चंद्र अशा दोन्ही कॅलेंडरपासून बनलेले आहेत आणि खगोलशास्त्र व धर्मा ला अनुसरून आहे.
आज आपण या लेखा मध्ये आपले मराठी महिने कोणते आहेत? त्यांची नावे काय आहेत? या महिन्या मध्ये कोण कोणते सण येतात? याची संपूर्ण माहिती घेणार आहोत.
मराठी दिनदर्शिका मराठी ज्योतिष आणि राशीच्या व्यवस्थेच्या प्रथेसाठी तसेच एकादशी सारखे उपवास व मराठी सणाच्या माहितीसाठी खूप महत्वाची आहे व म्हणून प्रत्येक व्यक्तीला ‘मराठी महिन्याची नावे’ माहित असणे आवश्यक आहे.
हे सुद्धा वाचा – Cornflour in Marathi (कॉर्न फ्लॉवर चे फायदे)
मराठी महिने (List of Marathi months name and festivals in Marathi)
| महिने | सण |
|---|---|
| चैत्र – एप्रिल ते मे | वसंत महिना/ गुढीपाडवा, होळी |
| वैशाख – मे ते जून | कापणी हंगाम / बुद्ध पौर्णिमा |
| ज्येष्ठ -जून ते जुलै | बुद्ध पौर्णिमा |
| आषाढ – जुलै ते ऑगस्ट | गुरू पौर्णिमा, आषाढी एकादशी, शनी एकादशी |
| श्रावण – ऑगस्ट ते सप्टेंबर | होळी महिना – नागपंचमी, नारळी पौर्णिमा |
| भाद्रपद – सप्टेंबर ते ओक्टोम्बर | गणेश चतुर्थी |
| आश्विन – ओक्टोम्बर ते नोव्हेंबर | नवरात्र, दुर्गापूजा, कोजागिरी, दसरा, दिवाळी |
| कार्त्तिक – नोव्हेंबर ते डिसेंबर | भाऊबीज |
| मार्गशीर्ष – डिसेंबर ते जानेवारी | मार्गशीर्ष लक्ष्मीपूजा |
| पौष – जानेवारी ते फेब्रुवरी | पौष अमावास्या |
| माघ – फेब्रुवरी ते मार्च | महाशिवरात्री, मकर संक्रांती |
| फाल्गुन – मार्च ते एप्रिल | होळी |
चैत्र
चैत्राची सुरुवात इंग्लिश कॅलेंडर नुसार मार्च-एप्रिल महिन्या मध्ये होते आणि हा मराठी वर्षाचा पहिला महिना आहे.
यात वसंत ऋतू ची चाहूल सुरु होते, चैत्र महिन्याच्या १५ दिवस आधी फाल्गुनमध्ये होळी साजरी केली जाते.
चैत्राचा पहिला दिवस – नवीन वर्षाचा दिवस म्हणजेच गुढीपाढवा म्हणून साजरा केला जातो.
उत्तर व मध्य भारतात पहिल्या दिवशी चैत्रनवरात्रीला सुरुवात होते, या महिन्याच्या नववा दिवस भगवान रामाचा वाढदिवस ‘रामनवमी’ म्हणून साजरा करतो.
चैत्र महिन्याच्या शेवटच्या पौर्णिमेच्या दिवशी हनुमान जयंती साजरी करतात.
वैशाख
भारतीय कालगणनेनुसार वैशाख हा मराठी वर्षाचा दुसरा महिना आहे. हा महिना पवित्र महिना मानला जातो. ज्याचा संबंध देवअवतार आणि धार्मिक परंपरेशी आहे.
या महिन्याचे नाव वैशाख यामुळे आहे कारण या महिन्यात सूर्याची स्थिती विशाखा ताऱ्याजवळ असते.
बैसाखच्या आगमनाने बंगाली नववर्ष साजरे केले जाते. त्याचबरोबर बांगलादेश आणि पश्चिम बंगालमधील लोक नवीन कामाची सुरुवात सुद्धा याच महिन्यात करतात.
जेष्ठ
भारतीय कालगणना (हिंदू पंचांग) नुसार हा जेष्ठ वर्षाचा तिसरा महिना आहे. या महिन्याची सुरुवात इंग्लिश कॅलेंडर नुसार जुने-जुलै या महिन्या मध्ये होतेचैत्राची सुरुवात इंग्लिश कॅलेंडर नुसार मार्च-एप्रिल महिन्या मध्ये होते.
फाल्गुन महिन्याच्या निरोपाने उष्णता सुरू होते आणि हा महिना उन्हाळ्याचा महिना म्हणूनही ओळखला जातो.
जेष्ठ पौर्णिमेच्या दिवशी महाराष्ट्र, कर्नाटक व मध्य प्रदेशात वटपौर्णिमा किंवा वट सावित्रीचे उपवास केले जाते.
आषाढ
हिंदू पंचांगानुसार, चैत्र महिन्यापासून सुरू होणाऱ्या वर्षाचा चौथा महिना म्हणजेच आषाढ महिना इंग्लिश कॅलेंडरच्या जून किंवा जुलै महिन्यात येतो.
या वेळी भारतात भरपूर पाऊस पडत असल्याने हा पावसाळ्याचा महिना म्हणूनही ओळखला जातो.
खूप उष्णता सहन केल्यानंतर या महिन्यात आपल्याला थोडास दिलासा मिळतो. या महिन्यात हिंदू मान्यतेनुसार सर्व देवी देवता विश्रांतीसाठी जातात.
श्रावण
श्रावण हिंदू पंचांगानुसार, चैत्र महिन्यापासून सुरू होणाऱ्या वर्षाचा पाचवा महिना म्हणजेच श्रावण महिना इंग्लिश कॅलेंडरच्या जुलै किंवा ऑगस्ट महिन्यात येतो.
या महिन्यात संपूर्ण भारतात भरपूर पाऊस असतो त्यामुळे हा भरपूर पावसाळ्याचा महिना म्हणूनही ओळखला जातो.
श्रावण महिना भगवान शंकर ला विशेष प्रिय आहे. भोलेनाथयांनी स्वत: म्हटले आहे-
द्वादशस्वपि मासेषु श्रावणो मेऽतिवल्लभ: । श्रवणार्हं यन्माहात्म्यं तेनासौ श्रवणो मत: ।।
श्रवणर्क्षं पौर्णमास्यां ततोऽपि श्रावण: स्मृत:। यस्य श्रवणमात्रेण सिद्धिद: श्रावणोऽप्यत: ।।
म्हणजे सर्व महिन्या मध्ये श्रावण मला मला अत्यंत प्रिय आहे. याच माहात्म्य ऐकण्यासारखे आहे, म्हणून या महिन्याला श्रावण असे म्हणतात.
हे सुद्धा वाचा – शमी वनस्पती (संपूर्ण माहिती) | शमीच्या झाडाची पूजा केल्याने होणारे फायदे
भाद्रपद
भाद्रपद ऑगस्ट-सप्टेंबर महिन्यात येतो. या महिन्याच्या सुरुवातीला हरितालिका, गणेश चतुर्थी, ऋषि पंचमी यासारखे सण येतात.
अष्टमी च्या दिवशी राधा अष्टमी आणि चौदाव्या दिवशी अनंत चतुर्दशी साजरी केली जाते.
त्यानंतर १५ दिवसांनी पितृपक्ष येतात, ज्यादरम्यान पूर्वजांना तर्पण अर्पण केले जाते.
अश्विन
भद्र पक्षाची अमावास्या झाल्यानंतर हा महिना सुरू होतो. इंग्रजी दिनदर्शिकेनुसार हा महिना सप्टेंबर-ऑक्टोबर महिन्यात येतो.
नवरात्र, दुर्गापूजा, कोजागिरी पौर्णिमा, विजयादशमी/दसरा, दिवाळी, धनतेरस यासारखे सण या महिन्यात येतात.
या महिन्यात मोठे सण असल्यामुळे आपल्याला सर्वाधिक सुट्ट्या मिळतात.
कार्तिक
इंग्रजी दिनदर्शिकेनुसार हा महिना ऑक्टोबर-नोव्हेंबर महिन्यात येतो. या महिन्यात गो पूजा, भाऊबीज , कार्तिक पौर्णिमा साजरी केली जाते.
कार्तिक पौर्णिमेच्या दिवशी देव दिवाळी साजरी केली जाते ज्याला तुळशी विवाह म्हणूनही ओळखले जाते. गुरू नानक जयंतीदेखील या महिन्यात येते.
मार्गशीर्ष
मार्गशीर्ष हा मराठी वर्ष चा नववा महिना आहे. हा महिना जप, तपश्चर्या आणि ध्यानासाठी सर्वोत्तम मानला जातो.
या महिन्यात श्रीकृष्णाची पूजा आणि पवित्र नद्यांमध्ये स्नान करणे विशेष फलदायी मानले जाते. या महिन्यात केली जाणारी शुभ कार्ये विशेष फलदायी ठरतात
पौष
पौष महिना डिसेंबर-जानेवारीत येतो. हा थंडी चा महिना आहे या महिन्यात खूप जास्त थंडी असते.
लोहरी, पोंगल आणि मकर संक्रांती सारखे अनेक सण या महिन्यात साजरे केले जातात.
माघ
या महिन्यात सूर्य कुंभराशीत प्रवेश करतो, इंग्रजी दिनदर्शिकेनुसार हा महिना जानेवारी-फेब्रुवारी महिन्यात येतो.
या महिन्यात विद्या एवं कलेची देवता देवी सरस्वतीची वसंत पंचमीच्या दिवशी पूजा केली जाते. महा शिवरात्री, रथ सप्तमी हे उत्सव या महिन्यात साजरे केले जातात .
मोक्ष देणारा माघ महिना पौष पौर्णिमेपासून सुरू होते आणि माघ पौर्णिमेला संपतो.
फाल्गुन
मराठी वर्षाचा हा वर्षाचा शेवटचा महिना आहे. फाल्गुन महिना म्हणजे वसंत ऋतू. या वेळी निसर्ग आपल्या चरण सीमेवर असतो. अनेक ठिकाणी झाडांना पालवी फुटलेली असते.
हा महिना रंग, उल्हास आणि आनंदाचा महिना आहे. फाल्गुन महिना भगवान श्रीकृष्णाला समर्पित आहे. या महिन्यात पूजा अर्चना करणे खूप शुभ फलदायी मानले जाते.
या महिन्यात काही चांगल्या गोष्टी करून आपण आपल्या समस्यांपासून मुक्त होऊ शकता.
हे सुद्धा वाचा –
500+ मराठी म्हणी संग्रह व अर्थ
मुलांची संस्कृत नावे | Baby Boy Names in Sanskrit
७/१२ म्हणजे काय, महत्व, फायदे, 7/12 उतारा ऑनलाईन कसा शोधायचा| (संपूर्ण माहिती)
