Platelets in Marathi – हिमोग्लोबिन,प्लाझ्माप्रमाणे प्लेटलेट्स हादेखील रक्तातील एक महत्त्वाचा घटक आहे. रक्त पातळ होऊ न देण्याचं तसंच रक्तवाहिन्यांना इजा झाल्यास रक्तस्त्राव अधिक प्रमाणात होऊ न देण्याचं काम या ‘प्लेटलेट्स’ करतात.
या प्लेटलेट्स मुळातच एखाद्या प्लेटप्रमाणे दिसतात. त्यामुळे त्यांना ‘प्लेटलेट्स’ हे नाव शास्त्रज्ञांनी दिलं आहे. या पेशींसाठी वैद्यकीय भाषेत ‘थ्रोम्बोसाइट्स’ ही संज्ञा वापरली आहे.
रक्तामध्ये प्रामुख्याने तीन पेशी असतात, लालपेशी (आरबीसी), पांढऱ्या पेशी (डब्लूबीसी) आणि प्लेटलेट्स (तंतुकणिका). त्यापैकी रक्तामध्ये ‘प्लेटलेट्स’ची संख्या सर्वाधिक असते. प्लेटलेट्स या मोठया हाडांतील रक्तमज्जेत (रेड बोनमॅरो) असणाऱ्या मेगा कॅरोसाइट्स या पेशींपासून तयार होतात.
त्यांचं रक्तातील आयुष्य सर्वसाधारणपणे 5-9 दिवसांचं असतं. जुन्या झालेल्या प्लेटलेट्स प्लीहा (स्टीन) आणि यकृत (लिव्हर) या मध्ये नाश पावतात.
प्लेटलेट्स म्हणजे काय – Platelets Meaning in Marathi
प्लेटलेट्स हे आपल्या शरीरातील अशा पेशी आहेत जे रक्त वाहून जाण्यापासून रोखतात. शरीरातील कोणत्याही दुखापतीमुळे किंवा इतर कारणांमुळे रक्तवाहिन्यांमधून रक्तस्त्राव झाल्यास, प्लेटलेट्सच्या मदतीने रक्त थांबवले जाते.
प्लेटलेट्सची संख्या नियमित राखणे खूप महत्वाचे आहे. जर तुमच्या रक्तात प्लेटलेट्सची कमतरता होत असेल तर याचा अर्थ तुमच्या रक्तातील रोगांशी लढण्याची शक्ती कमी होत आहे.
प्लेटलेट ची संख्या निरोगी शरीरासाठी खूप महत्वाची आहे. कोणत्याही परिस्थितीत प्लेटलेट्सची संख्या कमी किंवा वाढली तर अनेक आजार होऊ लागतात.
चला तर मग या लेखाद्वारे प्लेटलेट्सची माहिती मिळवूया (Platelets Information in Marathi) जेणेकरून लोकांमध्ये या संदर्भातील माहिती वाढू शकेल.
प्लेटलेट्सचे कार्य – Platelets in Marathi
रक्ताच्या गुठळ्या तयार होण्याची आणि त्याचे विघटन करण्याची प्रक्रिया आपल्या शरीरात सुरळीत चालू असते. रक्त गोठण्याला ब्लड क्लॉटिंग म्हणतात. जेव्हा आपल्याला एखादी दुखापत होते तेव्हा आपल्या शरीरात रक्ताचा प्रवाह थांबवण्यासाठी रक्ताच्या गुठळ्या तयार होतात.
आपल्या प्लाझ्मामध्ये असलेल्या प्लेटलेट्स आणि प्रथिने दुखापतीच्या ठिकाणी रक्ताच्या गुठळ्या तयार करतात. आणि ही एक अतिशय महत्त्वाची प्रक्रिया आहे, जर ती झाली नाही तर शरीरातील रक्तप्रवाह थांबवणे कठीण होते.
रक्ताची गुठळी तयार होण्याची प्रक्रिया सुरू झाल्यावर, जखम बरी होताच रक्ताची गुठळी स्वतःच विरघळते.
आपल्या शरीरात किती प्लेटलेट्स असतात?- Platelet Count in Marathi
प्लेटलेटची सामान्य संख्या 150,000 ते 450,000 प्लेटलेट्स प्रति मायक्रोलिटर असते. जर तुमची प्लेटलेट संख्या 150,000 प्लेटलेट्स प्रति मायक्रोलिटर असेल, तर ती सामान्यपेक्षा कमी आहे.
जेव्हा प्लेटलेटची संख्या 50,000 पेक्षा कमी असते, तेव्हा कट किंवा दुखापतीमुळे गंभीर रक्तस्त्राव होण्याची शक्यता असते. त्याच वेळी, जेव्हा प्लेटलेट्स 20,000 ते 10,000 च्या खाली येतात तेव्हा शरीरात रक्तस्त्राव होण्याचा धोका वाढतो.प्लेटलेट संख्या कमी होण्याची कारणे
डेंग्यू, मलेरिया, स्क्रब टायफस, टायफॉइड यांसारख्या आजारांमध्ये आणि नियमित वेदनाशामक औषधे घेतल्याने प्लेटलेट्स कमी होऊ लागतात.
शरीरातील प्लेटलेट्स कमी होण्यामागे केवळ डेंग्यू हा आजारच नाही तर इतरही अनेक कारणे कारणीभूत असू शकतात. उदाहरणार्थ, रक्तातील जिवाणू संक्रमण, अस्थिमज्जा बिघडलेले कार्य, इडिओपॅथिक थ्रोम्बोसाइटोपेनिक स्किन हेमोरेज, हेमोलाइटिक युरेमिक सिंड्रोम, हायपरस्प्लेनिझम, ऑटोइम्यून रोग इ.
प्लेटलेटची संख्या कमी झाल्यास खालील लक्षणे दिसतात
- साधी जखम लवकर बरी न होणे, जखमांमधून बराच वेळ रक्तस्त्राव होणे.
- त्वचेवर निळ्या रंगाचे छोटे लाल आणि जांभळे ठिपके दिसतात.
- नाक आणि हिरड्यांमधून जास्त रक्तस्त्राव
- शौच चा रंग काळा किंवा रक्तासारखा दिसतो
- लाल किंवा गुलाबी रंगाचे मूत्र
- रक्तासह उलट्या होणे.
- मासिक पाळी दरम्यान महिलांमध्ये असामान्य रक्तस्त्राव.
- तीव्र डोकेदुखी होणे
- स्नायू किंवा सांधे मध्ये सतत वेदना.
- अशक्त किंवा चक्कर येणे
प्लेटलेट्स वाढवण्याचे घरगुती उपाय – How to Increase Platelets in Marathi
काही लोकांमध्ये प्लेटलेट्स कमी झाल्यामुळे ते थ्रोम्बोसाइटोपेनिया (Thrombocytosis) नावाच्या आजाराला बळी पडतात.
चला तर मग जाणून घेऊया अशाच काही उपायांबद्दल जे तुम्हाला नैसर्गिक पद्धतीने प्लेटलेट्स वाढवण्यात मदत करतील.
पपई आणि पपई पाने
पपई आणि त्याची पाने हे आपल्या शरीरातील प्लेटलेट्सची संख्या वाढवण्यासाठी खूप उपयुक्त आहेत. तुम्ही पिकलेल्या पपईचे सेवन करू शकता आणि त्याच्या पानांचा रस पिऊ शकता.
जर तुमची प्लेटलेट संख्या सामान्य नसेल. तुम्ही पपईचा रस देखील पिऊ शकता किंवा त्यात थोडासा लिंबाचा रस मिसळून सुद्धा पिऊ शकता.
भोपळा आणि त्याच्या बिया
भोपळ्यातील पोषक घटक प्रथिनांच्या निर्मितीमध्ये प्रभावीपणे मदत करतात, जे प्लेटलेट्स वाढवण्यासाठी खूप महत्वाचे आहे.
भोपळ्यामध्ये व्हिटॅमिन ए देखील असते जे आपल्या शरीरात प्लेटलेट्स तयार करण्यास मदत करते. म्हणून, भोपळा आणि त्याच्या बियांचे नियमित सेवन केल्याने आपली प्लेटलेट संख्या वाढण्यास मदत होते.
लिंबाचा रस
लिंबू आपल्या शरीराला व्हिटॅमिन सी चांगल्या प्रमाणात पुरवतो. व्हिटॅमिन सी प्लेटलेटची संख्या सुधारण्यास मदत करते. इतकेच नाही तर व्हिटॅमिन सी आपली प्रतिकारशक्ती देखील सुधारते जे प्लेटलेट्सच्या मुक्त रॅडिकल्समुळे होणारे नुकसान टाळण्यासाठी खूप उपयुक्त आहे.
आवळा
आवळा व्हिटॅमिन सी ने समृद्ध आहे आणि लिंबाचे सर्व फायदे प्रदान करतो. याशिवाय आवळा अँटिऑक्सिडंट्सने समृद्ध आहे आणि त्यामुळे अनेक आरोग्य समस्या टाळण्यास तसेच प्लेटलेट्स वाढण्यास आवळा गुणकारी आहे.
बीट
बीट प्लेटलेट्सच्या मुक्त रॅडिकल्समुळे होणाऱ्या नुकसानापासून देखील संरक्षण करते आणि त्यांची संख्या वाढवण्यास मदत करते. म्हणून, एक ग्लास बीटचा रस सेवन केल्याने प्लेटलेट्सची संख्या वाढू शकते.
प्लेटलेट्स कसे नष्ट होतात
निरोगी शरीरातील प्रत्येक प्लेटलेट्स सुमारे दहा दिवस योग्य राहू शकतात. प्लेटलेट्स नष्ट होण्याची आणि तयार होण्याची प्रक्रिया सतत चालू असते.
जर प्लेटलेट्स नष्ट होण्याचे प्रमाण वाढले असेल तर ही स्थिती प्लेटलेट्सच्या कमतरतेचे कारण बनते.
कमी प्लेटलेट्स काउंट हा एक आरोग्य विकार आहे ज्यामध्ये तुमच्या रक्तातील प्लेटलेट्सची संख्या सामान्यपेक्षा कमी होते ज्याला थ्रोम्बोसाइटोपेनिया म्हणतात.
प्लेटलेट्स गुठळ्या तयार करणाऱ्या पेशी असतात ज्या सतत बनतात आणि तुटतात. प्लेटलेट्सचे सामान्य आयुष्य 5 ते 9 दिवस असते.
निरोगी व्यक्तीमध्ये प्रति मायक्रोलिटर रक्तामध्ये 150,000 ते 450,000 प्लेटलेट्स असतात. जेव्हा प्लेटलेटची संख्या प्रति मायक्रोलिटर 150,000 च्या खाली असते तेव्हा ती कमी प्लेटलेट संख्या मानली जाते.
हे सुद्धा वाचा –
मखाना खाण्याचे १० अविश्वसनीय फायदे
